De bus naar Dachau is het resultaat van de eerste samenwerking tussen theatercollectief De Warme Winkel en Schauspielhaus Bochum. De volledig in het Duits opgevoerde voorstelling draait in essentie om de vraag: hoe verbeeld je de Tweede wereldoorlog? In een Charlie Kaufmanesque plotstructuur - een toneelstuk over het maken van een film over het maken van een film - is het met name de "verbeelding" die intrigerend wordt bevraagd.
Terwijl het publiek binnenstroomt, staat Ward Weemhoff op het podium achter een lessenaar een groep mensen in het Duits toe te spreken. Met zijn nogal beperkte beheersing van die taal heeft hij al snel de lachers op zijn hand. Zijn luisteraars blijken de Duitse acteurs van Schauspielhaus Bochum, die door Ward worden ingeschakeld voor een film die hij wil maken. In die film speelt Vincent Rietveld - door Ward gekscherend "mijn muze" genoemd - zijn vader, Rutger Weemhoff, die een film regisseert.
Dat is deels historisch accuraat en deels fictief: de echte Rutger Weemhoff schreef in de jaren '90 een filmscript dat werd afgewezen door het Filmfonds. Het ging over een groep Nederlanders die in 1945 vanuit kamp Dachau op eigen houtje terug moest zien te reizen naar Nederland. Ward Weemhoff wil nu, op toneel, een film maken over hoe zijn vader in de jaren '90 die film alsnog maakt, waarbij de Duitse acteurs de Nederlandse gevangenen spelen. Deze op zich al ingewikkelde plot wordt nog eens extra gecompliceerd doordat Ward zijn vader - Vincent Rietveld, dus - vanuit de zaal regisseert.
Op het toneel staat verder een metershoge en -brede kubus. De acteurs verdwijnen hierin om de scènes te spelen die plaatshebben in Dachau. Het publiek kan niet naar binnen kijken, maar de scènes worden opgenomen met een cameraatje en geprojecteerd op de voorzijde van de kubus. Het is enigszins beklemmend om zo naar binnen te gluren bij het groepje politieke gevangenen, hoestend weggestopt in stapelbedden. De beelden worden echter ook al snel lachwekkend: een instagramfilter zorgt er op bepaalde momenten voor dat de gevangenen veranderen in disneyversies van zichzelf. Wat betekent de extreme toegankelijkheid van beeldmanipulatie voor de toekomst? Wat betekent het voor de toekomst van ons verleden? De filters roepen interessante vragen op, maar in combinatie met de enigszins ironische toon van de scènes en het feit dat er twee ontevreden regisseurs rondlopen, zorgen ze er ook voor dat de scènes minder binnenkomen dan de setting zou suggereren. Ze zijn te grappig en gedistantieerd - maar misschien is dat precies de bedoeling.
Meermaals wordt De bus naar Dachau namelijk direct gecontrasteerd met Steven Spielbergs Schindler's List. In tegenstelling tot Rutger Weemhoffs script werd die film wél geproduceerd in de jaren '90. Ward Weemhoff zegt aan het begin van het stuk al dat het filmscript van zijn vader als "de andere zijde van de medaille" van Schindler’s List gezien moet worden. De Duitse acteurs geven bovendien in gezamenlijke discussies dusdanig veel af op de kaskraker, dat het wel de roast van Steven Spielberg lijkt. Op den duur gaat het echter wringen dat er weinig meer dan parodie tegenover diens "verbeelding" van de Tweede Wereldoorlog wordt gesteld. Een eigen perspectief op deze cruciale periode in onze geschiedenis blijft uit. Daarvoor is het stuk te gekunsteld, te meta, en daarmee uiteindelijk te zelfondermijnend.
Het is dan ook met name het medium waarin een groot deel van de voorstelling ons bereikt, dat geslaagd geproblematiseerd wordt: film. De kubus draait op het laatst naar het publiek toe: hij is leeg. Waren de "live" videobeelden van tevoren opgenomen? Geen enkele "verbeelding" is uiteindelijk te vertrouwen, ook niet als je met je neus er bovenop denkt te zitten.
Auteur: Vita Westra